Mênh mang lời ru buồn - Bài 2: Lào Cai nỗ lực giảm tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống

Trung Lèng Hồ là xã vùng cao của huyện Bát Xát, chủ yếu là đồng bào H’Mông sinh sống. Trước đây, địa phương từng được xem là “điểm nóng” về tảo hôn và hôn nhân cận huyết của huyện. Trung bình mỗi năm, toàn xã có hơn chục cặp đôi “trẻ con” được gia đình hai bên chấp thuận về chung sống với nhau. Bởi, bà con vẫn còn xem nhẹ các tác hại và hệ lụy mà tảo hôn, hôn nhân cận huyết để lại. Tuy nhiên, từ đầu năm đến nay, tình trạng này đã giảm đi rất nhiều. Có được kết quả như vậy là nhờ sự vào cuộc quyết liệt của các cấp ủy, chính quyền địa phương trong việc tuyên truyền, vận động người dân, nhất là Hội Phụ nữ xã.

Chị Vàng Thị Má, Chi hội trưởng, Chi hội Phụ nữ thông Trung Lèng Hồ chia sẻ: "Tôi cùng các đoàn thể vào tận nhà các hộ gia đình có con trẻ, động viên các cháu phải đủ tuổi mới lấy vợ, lấy chồng".

Tảo hôn là tập tục xuất phát từ vấn đề nhận thức, do vậy tuyên truyền, vận động, thay đổi nhận thức của người dân được xác định là giải pháp chính. Tại nhiều địa phương trong tỉnh, các giải pháp tuyên truyền vận động được thực hiện linh hoạt giúp phát huy hiệu quả. Các trường học trên địa bàn tỉnh cũng đã tăng cường biện pháp tuyên truyền, lồng ghép vào các tiết học để cung cấp thông tin, phổ biến pháp luật; đẩy mạnh hoạt động tư vấn, can thiệp, hỗ trợ; kịp thời phát hiện, ngăn chặn trường hợp tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống.

Chị Hoàng Thủy Tiên, giáo viên Trường PTDT bán trú THCS Nậm Đét chia sẻ: "Qua các chương trình diễn đàn, học sinh đã hiểu hơn về các quy định của Nhà nước, về việc chăm sóc sức khỏe sinh sản thành niên cũng như kế hoạch hóa gia đình, để từ đó các em tự biết bảo vệ bản thân, chăm sóc bản thân mình một cách tốt nhất".

Những buổi sinh hoạt, cuộc thi tìm hiểu kiến thức về dân số/kế hoạch hóa gia đình, chăm sóc sức khỏe sinh sản vị thành niên/thanh niên, với nội dung hấp dẫn, dễ hiểu, được thể hiện qua các tiểu phẩm hay qua những cuộc thi rung chuông vàng, đã giúp các em học sinh tích cực trao đổi, chia sẻ những thắc mắc về vấn đề sức khỏe sinh sản, các bệnh lây truyền qua đường tình dục, cũng như những vấn đề trong cuộc sống mà các em quan tâm.

Cùng với thay đổi nhận thức của học sinh, để ngăn chặn tảo hôn còn cần thay đổi nhận thức của mỗi bậc phụ huynh, gia đình, của cộng đồng, do đó, đòi hỏi các biện pháp tuyên truyền mang tính tổng thể, toàn diện. Chính vì vậy, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Lào Cai thường xuyên phối hợp với chính quyền các xã trên địa bàn toàn tỉnh tổ chức các buổi tuyên truyền tại nhà văn hóa cộng đồng thôn bản. Ngoài việc phổ biến chính sách pháp luật của Nhà nước, còn một nội dung khá quan trọng được tuyên truyền đó là Luật Hôn nhân gia đình cũng như những hệ lụy của tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống. Nhờ sự phối hợp đó, nhiều xã đã triển khai nhân rộng mô hình, chuyên đề can thiệp làm giảm thiểu tình trạng tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống, trong đó, thành lập câu lạc bộ nói không với tảo hôn, hôn nhân cận huyết thống và tư vấn đề sức khỏe sinh sản, sức khỏe giới tính cho đối tượng thanh niên, người dân tộc thiểu số trước khi kết hôn.

Ông Phạm Hồng Thanh, Phó Chi cục trưởng, Chi cục Dân số - Kế hoạch hóa gia đình tỉnh Lào Cai cho biết: "Chúng tôi đang thực hiện 27 mô hình giảm thiểu tảo hôn, hôn nhân cận huyết. Chúng tôi cũng đẩy mạnh triển khai các hội nghị tuyên truyền, phổ biến pháp luật tại những huyện gọi là điểm nóng của tình trạng tảo hôn, phụ nữ sinh con trước 18 tuổi nhiều nhất của Lào Cai".

Với các hoạt động giải pháp tuyên truyền, vận động được triển khai tại các cấp cơ sở, đã góp phần tạo ra nhiều kết quả tích cực khi tình trạng tảo hôn cũng đã giảm dần qua từng năm. Cụ thể, năm 2022 cả tỉnh có 165 trường hợp tảo hôn, giảm 36 trường hợp so với năm 2021; trong năm 2023 là 58 trường hợp, giảm 24 trường hợp so với cùng kỳ năm trước.

Ông Lê Đức Minh, Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND xã Pa Cheo, huyện Bát Xát chia sẻ: "Nhờ được tuyên truyền vận động, bà con cũng dần dần nhận thức được hệ lụy của tảo hôn. Từ đó, bà con đã tập trung phát triển sản xuất".

Bên cạnh tăng cường đổi mới các hoạt động tuyên truyền. Để giảm thiểu, tiến tới xóa bỏ tảo hôn, Ban Dân vận đã tham mưu cho Tỉnh ủy ban hành Nghị quyết 43 về tiếp tục đẩy mạnh công tác phòng chống tảo hôn trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số trên địa bàn giai đoạn 2023 - 2030 với nhiều mục tiêu quan trọng và giải pháp thực hiện. Trong đó, chú trọng đến sự đồng thuận trong xã hội về việc ngăn chặn tảo hôn và sinh con dưới 18 tuổi.

Bà Lý Thị Vinh, Trưởng Ban Dân vận Tỉnh ủy cho biết: "Những tập quán đã ăn sâu vào trong nhận thức của người dân, một bộ phận người dân vẫn mong muốn sinh nhiều để có thêm nhiều người lao động. Vì vậy, việc tuyên truyền vận động để người dân thay đổi nhận thức, cải tạo tập quán đó là hết sức quan trọng trong thời gian tới".

Mùa xuân đã về với vùng cao Lào Cai, trên khắp các bản làng lại bung ra một màu trắng tinh khôi mang hơi thở và sức sống của một mùa xuân mới. Mặc dù còn gặp rất nhiều khó khăn trong việc ngăn chặn tình trạng tảo hôn. Nhưng với các giải pháp mà Lào Cai đang triển khai thực hiện, và sự quyết tâm mạnh mẽ, hy vọng rằng tình trạng tảo hôn và hôn nhân cận huyết thống vùng đồng bào dân tộc thiểu số sẽ được đẩy lùi trong thời gian sớm nhất… Để các em nhỏ vùng cao sẽ sống đúng với lứa tuổi của mình, là những bông hoa mận mới nở trắng tinh khôi, mang vẻ đẹp thuần khiết, nhẹ nhàng và trong trẻo… và để không còn những lời ru buồn quặn thắt trên rẻo cao.

Hồng Loan

Trung tâm Kiểm soát bệnh tật Lào Cai