Những đề xuất “táo bạo” về bỏ biên chế giáo viên và đào tạo sư phạm

Chính phủ đang thực hiện giảm biên chế theo lộ trình và ngành Giáo dục cũng không đứng ngoài cuộc. Bộ đang trình Chính phủ và Quốc hội xem xét việc nâng cao đời sống của giáo viên cũng như xem lại đào tạo sư phạm.

Những vấn đề này được đưa ra thảo luận tại Hội thảo góp ý cho Dự thảo Luật Giáo dục (sửa đổi) do Ủy ban Văn hóa-Giáo dục-Thanh Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội tổ chức sáng 24/8.

Nên bỏ biên chế vĩnh viễn với cán bộ quản lý và giáo viên công lập

Góp ý chính sách đối với nhà giáo, ông Nguyễn Xuân Khang, Hiệu trưởng Trường Marie Curie khẳng định: Lương của nhà giáo được ưu tiên xếp cao nhất trong hệ thống thang bậc lương hành chính sự nghiệp. Nếu luật hóa được điều này sẽ có ý nghĩa tôn vinh nhà giáo rất lớn.

Ông Nguyễn Xuân Khang đề xuất nên bỏ biên chế vĩnh viễn với cán bộ quản lý và giáo viên công lập

Tuy nhiên, việc ưu đãi đó trong bối cảnh hiện nay không cải thiện đươc nhiều cuộc sống của nhà giáo. Thực tế, lương hành chính sự nghiệp công lập của nước ta rất thấp, người lao động không sống được bằng lương. Giáo viên công lập cũng trong tình trạng đó. Nguyên nhân căn bản của tình trạng này là năng suất lao động của người Việt Nam quá thấp.

“Chính sách không vẽ ra được tiền. Chỉ có năng suất lao động mới tạo ra của cải vật chất và tiền bạc.

Cũng như các ngành khác, ngành giáo dục phải cơ cấu lại hệ thống các trường công lập, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ quản lý, đội ngũ giáo viên; giảm biên chế thừa; cho nghỉ việc những người năng lực yếu kém... Làm được việc này năng suất lao động sẽ tăng, lương nhà giáo sẽ tăng, cuộc sống nhà giáo sẽ ổn định bền vững. Không cần chính sách ưu đãi kiên cường nào khác", ông Khang nhấn mạnh.

Để nâng cao hiệu quả giảng dạy của giáo viên, ông Khang cũng đề xuất bỏ biên chế vĩnh viễn. Nên bỏ “biên chế” như hiện nay đối với cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên công lập. Tất cả đều thực hiện chế độ “Hợp đồng lao động” có thời hạn. Bởi như vậy thì người lao động có động lực để nâng cao năng lực và phẩm chất, có ý thức hoàn thành tốt nhiệm vụ, khắc phục tình trạng ỷ lại, ăn bám, dựa dẫm...

Việc khó nhất hiện nay là giải quyết hậu quả của hàng chục năm trước để lại. Biên chế công chức, viên chức quá lớn; người làm được việc thì ít, người yếu kém thì nhiều. Tâm lý bám vào Nhà nước còn đang nặng nề".

Khó đến mấy cũng phải làm bằng được. Cần có những điều luật để làm căn cứ giải quyết vấn đề này. Trên cơ sở đó Chính phủ xây dựng lộ trình triển khai thực hiện trong 5 hoặc 10 năm tới.   

Ông Nguyễn Xuân Khang lấy dẫn chứng sự việc hơn 400 giáo viên bị cắt hợp đồng ở huyện Thanh Oai, Hà Nội mới đây và đánh giá câu chuyện vừa đúng nhưng vừa đau.

“Tôi thấy đau nhưng tôi còn thấy đúng. Nhưng phải chịu đau, vì nó là hậu quả của nhiều năm về trước".

Đề cập chính sách đối với giáo viên, GS.TS Nguyễn Quý Thanh, Hiệu trưởng trường ĐH Giáo dục (ĐH Quốc gia Hà Nội) nêu quan điểm: Không nên quy định cứng tỷ lệ giáo viên/lớp mà quy định theo hướng xác định khối lượng công việc mà nhà trường cần thực hiện để đảm bảo mỗi học sinh đáp ứng được chuẩn đầu ra hoặc chương trình giáo dục. Quy định như vậy sẽ mở hơn, tạo thuận lợi cho các trường chủ động hơn. Tất nhiên cũng sẽ khó khăn hơn trong việc thực hiện giám sát của cơ quan quản lý.

Điều chỉnh theo hướng xác định quota trong đào tạo giáo viên

Về chính sách đối với sinh viên sư phạm và đào tạo sư phạm, ông Nguyễn Xuân Khang nêu quan điểm, gần đây có ý kiến thay bằng chính sách “tín dụng sư phạm”: Sinh viên sư phạm được vay tiền để nộp học phí và trang trải chi phí ăn ở trong quá trình học tập, sau khi tốt nghiệp nếu làm được việc trong ngành giáo dục được một số năm nào đó thì được xóa nợ.

Đó là một sáng kiến thay thế chính sách miễn tiền học phí cho sinh viên sư phạm lâu nay. Tuy nhiên, tính hiệu quả của chính sách tín dụng sư phạm thật đáng nghi ngờ.

Có ý kiến đề xuất, thay vì đào tạo sư phạm theo nhu cầu và phân công thì nên điều chỉnh theo hướng xác định quota trong đào tạo giáo viên (ảnh minh họa)

Bởi nguyên nhân cơ bản để người ta chọn ngành sư phạm hay không là ở chỗ tốt nghiệp sư phạm có việc làm hay không và lương giáo viên có đủ sống hay không?

Nếu giải quyết được 2 câu hỏi đó một cách thỏa đáng thì ngành sư phạm thực sự sẽ có sức hút rất lớn, người ta sẽ tự xoay xở để có tiền đi học sư phạm.

Vì vậy, theo ông Khang không cần có những chính sách ưu đãi đặc biệt cho sinh viên sư phạm (như miễn học phí hay tín dụng sư phạm).

Đối với đào tạo sư phạm, GS.TS Nguyễn Quý Thanh cho rằng, việc đào tạo thường cần 4 năm trong khi việc xác định nhu cầu luôn xác định cho hiện tại, các dự báo về nhu cầu thường có độ chính xác không cao. Vì vậy, thay vì đào tạo sư phạm theo nhu cầu và phân công thì nên điều chỉnh theo hướng xác định quota (hạn ngạch) trong đào tạo giáo viên.

Ví dụ Bộ GD-ĐT tập hợp nhu cầu giáo viên của từng năm, từng thời điểm xác định quota. Sau đó tổ chức thi quốc gia lấy giấy phép hành nghề giáo viên. Như vậy, sẽ tách việc đào tạo ra khỏi việc hành nghề. Khi đó, uy tín và trách nhiệm của các trường sẽ bị ảnh hưởng nếu sinh viên của mình đào tạo ra không đáp ứng được tiêu chuẩn hành nghề.

GS.TS Nguyễn Quý Thanh, việc tách đào tạo khỏi hành nghề sẽ giải quyết cả về vấn đề tài chính sư phạm. Nếu chỉ thuần túy chuyển đổi từ miễn phí sư phạm sang tín dụng sư phạm thì cũng khó giúp nâng cao chất lượng đào tạo sư phạm. Giải pháp căn bản ở đây phải là quỹ học bổng sư phạm. Những thí sinh giỏi có thể được cấp học bổng sư phạm chứ không hỗ trợ học phí sư phạm trực tiếp cho các trường. Chính sách về quỹ học bổng và học bổng sư phạm giúp giải quyết việc chỉ những người thực sự quan tâm và giỏi mới đăng ký vào học bổng đó.

Tín dụng sư phạm vẫn tạo động lực về tài chính cho sinh viên cho dù họ có thể được miễn khi làm giáo viên trong tương lai và đặc biệt do những lý do khách quan mà những người học sư phạm không thể hành nghề giáo viên. Chính điều này tạo sự bất bình giữa các ngành nghề đào tạo.

PGS.TS Đặng Bá Lãm, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược Khoa học giáo dục đưa ra nhận xét, đào tạo sư phạm hiện nay vẫn nhẹ về đào tạo đạo đức giáo viên, kỹ năng sư phạm.

“Chúng ta cần thay đổi trong đào tạo sư phạm, phải hút được người giỏi vào sư phạm, ví dụ ai giỏi nhạc, họa, thể thao... đều có thể trở thành giáo viên sau khi tham gia lớp chứng chỉ sư phạm. Như vậy sẽ “chiêu hiền đãi sĩ” được cho ngành sư phạm”, PGS.TS Đặng Bá Lãm nêu ý kiến./.

Bích Lan/VOV.VN